Özel Eğitimde Öz Bakım Becerileri
Öz Bakım Becerileri Nelerdir? Özel Eğitimde Öz bakım Becerileri Nasıl Kazandırılır?
Öz bakım becerisi, çocukların içinde bulundukları gelişim dönemlerine uygun şekilde
kendi kişisel bakımlarını üstlenebilme becerisidir. Çocukların öz bakım becerilerinin
temelinin atıldığı dönem okul öncesi dönemdir. Bu dönemde çocukların gelişim özelliklerine
uyacak şekilde bu becerileri geliştirmesi beklenilir. Yaş dönemlerine göre çocukların sahip
olması gereken öz bakım becerileri şu şekildedir:
36-48 AYLIK ÇOCUKLARIN ÖZBAKIM BECERİLERİ
1) Kendine ait eşyaları toplar.
2) Tuvalet ihtiyacını yardımla karşılar.
3) Yardımla giyinir.
4) Bağcıksız ve düğmesiz kıyafetleri yardımsız çıkarır.
5) Giysinin önünü arkasını bilir.
6) Saçlarını yardımla tarar.
7) Dişlerini yardımla fırçalar.
9) Yemeğini kendi kendine yer.
48 - 60 AYLIK ÇOCUKLARIN ÖZBAKIM BECERİLERİ
1) Kıyafetlerini yardımsız giyip çıkarır.
2) Kıyafetlerini asar.
3) Saçlarını tarar.
4) Ayakkabılarını yardımla bağlar.
5) Dişlerini fırçalar.
6) Elini yüzünü yardımsız yıkar.
7) Sofra kurallarına uyar.
8) Yemekle ilgili araç gereçleri uygun kullanır.
60-72 AYLIK ÇOCUKLARIN ÖZBAKIM BECERİLERİ
1) Dişlerini fırçalar.
2) Vücudunu yıkar.
3) Dişlerini fırçalar.
4) Hava şartlarına uygun kıyafetler seçer.
5) Giysilerini kendi giyer, çıkarır.
6) Ayakkabılarını bağlar.
7) Yemek araç-gereçlerini bir yetişkin gibi kullanır.
8) Tehlike yaratacak durumları fark eder.
Normal gelişim düzeyindeki çocuklarda bu şekilde sıralanabilecek olan öz bakım becerileri özel eğitime gelindiğinde çocuktan çocuğa ve tanılara göre değişiklik gösterebilir. Özel eğitimin temel ilkesi ‘Her çocuk kendi hızında ilerler.’ olmalı ve çocuğun tanı almayan çocuklarla eşit durumda olması beklenmemelidir. Özel eğitimde önemli olan doğru yaş grubu değil doğru sıralamayla çocuğun bu becerileri edinmesidir. Çünkü diğer tüm kazanımlarda olduğu gibi öz bakım becerilerinde de alt basamak ve üst basamaklar vardır. Yukarıdaki maddeler ise alt basamaktan üst basamağa doğru sıralanmaktadır.
Öz bakım becerilerinin edinilebilmesi için en temel ilke çocuğun kalın ve ince motor becerilerinin gelişmesidir. Çocuktaki küçük kasların uygun şekilde gelişimi çocuğun hm öz bakım becerilerini hem de diğer becerileri daha kolay kazanmasını sağlar. Kalın ve ince motor becerileri geliştirmek için;
Ø Çocuğun oyunlarını çeşitlendirin; önüne ulaşmak isteyeceği renkli nesneler koyun ve bunları tutmaya çalışırken uzanmasına kendinin almasına izin verin.
Ø Merak ettiği nesneleri kullanın; çocuklar özellikle bebeklik döneminde mutfak eşyaları ev eşyaları gibi nesneleri merak edebilmektedirler. Bunlardan çocuğun zarar görmeyeceklerini belirleyip çekme, tutma, atma gibi oyunları bunlarla oynamasını sağlayın.
Ø Çocuğa alan tanıyın; çocukların bir alanda kendini geliştirebilmesi için yapabildiklerinin üstüne çıkıp yapamadıklarını yapması gerekir. Bunun için çocuğun güvenliği dışında bir problem olmadığı sürece çocuğun gelişmesi ve yeni şeyler denemesi için ona fırsat verin, engellemeyin.
Ø Farklı deneyimler yaşatın; farklı deneyimlerden kasıt günlük hayatın çok dışında aktiviteler değildir. Ama çocuğun farklı dokulara örn. su, sabun, toprak, çamur gibi farklı dokuları keşfetmesine bunlarla oynamasına izin verin. Çocuğun bir kitabı tutmasıyla çamuru tutması aynı olmayacaktır.
Yukarıdaki maddeler öz bakım becerilerine ön hazırlıktır diyebiliriz. Bunlarla desteklenerek kazandırılmaya çalışılan öz bakım becerileri çocuğun eğitimin ve günlük yaşamının kalitesini artırır.
